İş’in Teorisi 10/1- 1: Bilgi Yönetimi - Girizgâh: Yapay İlhamdan Varsayımsal Yönetim Kavramına

İş’in Teorisinin bilgi ve onun yönetimine dair kısmının girizgâhı, temayı “mukaddimeden muahhireye” kapsar. Bu yaklaşım, bilgi ve bağlı kavramların özgün karmaşıklığını bir nebze de olsa gidermeyi amaçlar. Zira genel olarak şirketlere dönük literatür, bilgi ve yönetimine dair son derece yüzeysel, dolayısıyla fazla getirisi olmayan ve süreç içinde sorunlara yol açan durumları ihtiva etmektedir. Örneğin; bilgiden kusursuzca faydalanılması, bilgi sayesinde fırsatları ilk olarak fark etmek ve kendini farklı kılmak veya bilgi veya bilgi yönetiminin etkileyici değil, belirleyici rol oynadığına dair söylemlerin adeta kesinlik taşıyan biricik kurallar gibi takdim edilmesidir. Bir şeyden veya bilgiden kusursuzca faydalanmak aşırı hayalci bir düşüncedir, kusur mutlaka olacaktır. Hatta başlangıçta kusursuz izlenimi veren pek çok işin ileri aşamalarda çok sayıda kusurlu yanıyla tezahür ettiği kaçınılmaz bir gerçektir. Zaten kusursuzluk fikri insanın iştigaline ilişkin imkânsız olandır. Bilgiyi ilk fark eden olmak ya da onunla farklılık oluşturmak bir avantaj olabilir; fakat bu mutlak ve kesin bir durum değildir: İnsandaki uçma arzusu ve buna dair oluşturduğu fikirler, yaptığı tasarımlar, girişimler ve denemeler yüzyılları almış ve sonuçta Wright kardeşler ancak 1903’te motorlu uçuşu başarmışlardır. Ama gerçek teknolojik başarıyı yakalayan ve ticari hava yolculuğunu DC-3 ile başlatan McDonnel Douglas şirketidir. Hatta onlardan bir yıl önce Boeing 247 hizmete sokulmuş olmasına rağmen. Diğer yandan bilginin etkileyici değil de, belirleyici olduğu savı oldukça mesnetsizdir. Bilgi her ikisini de barındırır ve etkileyiciliği önceldir. Bu özelliği etkinliğe dönüşüp, bunun yayılımı mümkün olursa belirleyicilik rolü devreye girer ki, belirleyiciliğin de etkili ve etkin olması çoğunlukla bir ön kabul, varsayımdır. Bilgiye ve bilgi yönetimine ilişkin öne sürülen yukarıda, başta belirttiğimiz bu ve benzeri yüzeysel açıklamaların, yeni zamanların çağcılı lanse edici bir abartı olduğunu söyleyebiliriz. Bilgi çağı olarak adlandırılan bir dönemde bu türden tanıtımların doğal olduğu görüşümüzü de ayrıca belirtmek isterim. Düştüğüm bu not bazı “pazarlama dolayısıyla yapılması gerekli” yanılsatmalara dikkat çekmek içindir.            

Çalışmamızın diğer bölümleri alt konulara ilişkin, belirli düzeyde bazı detaylar içermektedir. Bilgi sözcüğünün açılımını yapmaya başladığınızda, bu yaptığınızın da bilgi içeren bir işlev olduğunu bilmelisiniz. İnsan yaşamında bilgi her yerdedir ve her şeye nüfuz etmiştir. Âdem’in dahi yaratılışını müteakip muhatap olduğu ilk şey bilgiydi. Şahit olduğu takip eden olayların hepsi de bilgiye dair olan şeylerdi: “Ve O, Âdem’e her şeyin ismini öğretti” (1), kelamı da bilgiye işaret eder ve öyle ki kelamın bizzat kendisi bilgidir.

Kur’an-ı Kerim’in nazil olan ilk ayeti de çok kapsamlı anlama haiz olan “Oku!” talimatıdır. Bilgi böylesine karmaşık, kendi içinde yine sürüyle bilgi içeren ve üzerinde çalışıldığında yeni bilgilerin türediği, ortaya çıktığı bir konunun kapsayıcısıdır. İçine dalındığında sahile çıkışın elinizden alındığı bir ummandır. İşte bundan dolayı, bu çalışmanın başlığında yer aldığı gibi ve baskın görüşe göre bilgi, yine onu sarmalayan bir şeyle, onun sayesinde bize bahşedilen yönetme bilgisi ile “yönetilmesi gereken bir şey”dir. Bilginin yönetimi, sonuçta bir projedir ve biz bunun yönetiminde onu süreçlendirmeye ihtiyaç duyarız. Bu süreçler, bilginin derlenmesi, yapılandırılması, paylaşılması, denetlenmesi, yaratılması, üretilmesi, dağıtılması, kodlanması, kullanılması ve tüketilmesi gibi aşamalardan müteşekkildir. Bilgiye ilişkin bu süreçler, bilgi yönetimi tanımının en önemli kısmını oluşturmaktadır.

Bilgi yönetimi, insanlık tarihinin bilebildiğimiz ilk aşamasına kadar vardırabileceğimiz bir kavramdır: Mağaralarda resmedilen anlatımlar insanın bir tür yönetme biçiminin yansımasıdır. Simgeler, resimler veya yazı ile ya da şifahi tüm bilgi aktarımları, düzenli veya düzensiz olsun, bilgi yönetiminin unsurlarıdır ve aktarım hangi şekilde yapılırsa yapılsın iletişim olgusunun yapı taşlarıdır.

 

(1) Kur’an-ı Kerim, 2, 31. “Ve O, Adem'e her şeyin ismini öğretti”